Ανεπαρκές το νομοσχέδιο για την Στατιστική Αρχή

Οι Οικολόγοι Πράσινοι έχουν δηλώσει στο παρελθόν ότι θα στηρίξουν την προσπάθεια για ανεξάρτητη στατιστική υπηρεσία που θα καλύπτει την ανάγκη για παραγωγή αμερόληπτων και αξιόπιστων στατιστικών υψηλής ποιότητας απαλλαγμένη από κυβερνητικές πιέσεις.

Δυστυχώς το νομοσχέδιο που κατατέθηκε για δημόσια διαβούλευση απέχει πολύ από το να είναι ικανοποιητικό. Πέρα από τη νομική αυτοτέλεια, δεν διασφαλίζει την ανεξαρτησία και πολύ περισσότερο δεν διασφαλίζει την παραγωγή στατιστικών δεδομένων υψηλής ποιότητας που είναι βασική προϋπόθεση για το δημόσιο διάλογο, την άσκηση πολιτικής και τον έλεγχό της.


Πρόκειται εμφανώς για μια σπασμωδική κίνηση με στόχο την ικανοποίηση της δίκαιης κατακραυγής των εταίρων μας στην ΕΕ. Μπορεί μεν να τους ικανοποιήσει σε πολιτικό επίπεδο, δεν διασφαλίζει όμως την πραγματική αποστολή της στατιστικής αρχής.

Το νομοσχέδιο δεν εγγυάται την ανεξαρτησία και το κύρος της αρχής. Δεν προδιαγράφει την θέση και την αποστολή του προέδρου και του ΔΣ και δεν της διασφαλίζει επαρκή οικονομικά μέσα ανεξαρτήτως των επιλογών της κυβέρνησης. Ενώ την αποκόπτει από το δημόσιο, δεν δημιουργεί παράλληλα τις προϋποθέσεις συνεργασίες με τους δημόσιους φορείς που είναι οι παραγωγοί των περισσότερων από τα δεδομένα που επεξεργάζεται. Επίσης, δεν ξεκαθαρίζει το καθεστώς των υπαλλήλων της οι οποίοι σήμερα είναι όλοι δημόσιοι υπάλληλοι και οι οποίοι ανησυχούν τόσο για τις αποδοχές όσο και για το εργασιακό τους καθεστώς.

Η ποιότητα των στατιστικών δεδομένων δεν ξεκαθαρίζεται στην αποστολή της, και δεν διαμορφώνονται δομές και διαδικασίες για την διασφάλισή της. Ακόμα και θεσμοί του Ευρωπαϊκού στατιστικού συστήματος όπως η αξιολόγηση από όμοιους (peer reviewing), και η συνεχής αυτοαξιολόγηση δεν υφίστανται ενώ δεν ενσωματώνεται σχεδόν στο σύνολό του ο ευρωπαϊκός κώδικας στατιστικής πρακτικής.

Το ασφαλές συμπέρασμα μας είναι ότι πριν κατατεθεί στη βουλή το νομοσχέδιο πρέπει να αναθεωρηθεί εκ βάθρων και να ξανατεθεί σε διαβούλευση για να αποκτήσουν οι Ελληνικές Στατιστικές ένα κατάλληλο, σύγχρονο και αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο.

Ειδικότερα σημεία κριτικής
Ο πρόεδρος διορίζεται από τον υπουργό οικονομικών για 4 χρόνια. Καμία πρόθεση δεν διαφαίνεται ώστε να εξασφαλίζεται ότι το κριτήριο της επιλογής θα είναι η επιστημονική και διοικητική επάρκεια του υποψήφιου. Δεν εξασφαλίζεται ανοιχτή διαδικασία με δημόσια προκήρυξη, δεν προσδιορίζεται η αποστολή του ενώ ο χρόνος θητείας του είναι ο ίδιος ακριβώς με την διάρκεια ζωής της κυβέρνησης. Οι ευθύνες του προέδρου και του ΔΣ δεν είναι επαρκώς διαχωρισμένα με αποτέλεσμα ανεπίτρεπτη διάχυση της ευθύνης λειτουργίας της αρχής.

Η προτεινόμενη σύνθεση του ΔΣ περιλαμβάνει κυρίως εκπροσώπους χρηστών στατιστικών δεδομένων (ανάμεσα στους οποίου πχ. δεν βρίσκεται ο βασικός χρήστης δηλαδή η κυβέρνηση αλλά και η αντιπολίτευση) που όμως περιορίζονται σε οικονομικούς φορείς και κοινωνικούς εταίρους. Δεν είναι όμως μόνο κοινωνικοοικονομικά τα δεδομένα που επεξεργάζεται η αρχή. Είναι τραγική η υστέρηση πχ. στους περιβαλλοντικούς λογαριασμούς, όπου ούτε αναξιόπιστα στοιχεία δεν στέλνει η Ελλάδα στις περισσότερες περιπτώσεις. Από την άλλη μεριά, παρ’ότι η παρουσία χρηστών είναι χρήσιμη στο ΔΣ, αυτό πρέπει να αποτελείται κυρίως από παραγωγούς στατιστικών δεδομένων, πέρα από τον εκπρόσωπο των εργαζόμενων λείπει για παράδειγμα εκπρόσωπος του Ελληνικού Στατιστικού Ινστιτούτου αλλά και διευθυντικά στελέχη της αρχής. Η στατιστική αρχή πρέπει να έχει επαφή με τους χρήστες, και μέσω του ΔΣ αλλά κυρίως μέσω μηχανισμού συνεχούς διαβούλευσης και ελέγχου του βαθμού ικανοποίησής τους από τα παραγόμενα δεδομένα κάτι που λείπει από το νομοσχέδιο.

Η διαμόρφωση του προϋπολογισμού της αρχής δεν διαμορφώνεται ούτε από την ίδια ούτε διατίθεται ένα σταθερό ποσό πχ. ποσοστό στα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να παραμένει ένας ακόμα μοχλός πίεσης της κυβέρνησης στην αρχή (πέρα από το διορισμό του προέδρου και του αντιπροέδρου).

Η σχέση με τις δημόσιες υπηρεσίες που καταγράφουν τεράστιο αριθμό δεδομένων είναι το σημαντικότερο θέμα το οποίο δεν αντιμετωπίζεται παρά μόνο ως προς την υποχρέωση των υπαλλήλων των Δ. υπηρεσιών να δίνουν δεδομένα. Αυτή είναι μια επιφανειακή προσέγγιση. Δεν διασφαλίζει τον έλεγχο της ποιότητας και της πληρότητας των δεδομένων που παραλαμβάνονται δεν έχει μηχανισμό επίλυσης διαφορών. Ίσως ακόμα πιο σπουδαία παράλειψη είναι ότι, δεν προδιαγράφει ούτε την απευθείας πρόσβαση σε μητρώα και βάσεις δεδομένων αλλά ούτε και την δυνατότητα της στατιστικής αρχής να συνδιαμορφώνει τις βάσεις δεδομένων του δημοσίου ώστε να είναι κατάλληλα για στατιστική χρήση.

Είναι απορίας άξιο το ότι δεν περιλαμβάνεται σε κανένα άρθρο του νομοσχεδίου η υποχρέωση για περιορισμό του κόστους που βάζει στην κοινωνία η συλλογή δεδομένων. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις ξοδεύουν χρόνο και ανθρώπινους πόρους για να παρέχουν 2 και 3 φορές τα ίδια στατιστικά δεδομένα. Αυτό μειώνει τη συμμετοχή και την ποιότητα των δεδομένων ενώ την ίδια στιγμή «φορολογεί» την κοινωνία χωρίς προφανή λόγο.

Η πιο σημαντική ένδειξη της προχειρότητας στη σύνταξη του παρόντος νομοσχεδίου είναι η αδιαφορία για τις 15 αρχές του κώδικα στατιστικής πρακτικής που υιοθετήθηκε στο Ευρωπαϊκό στατιστικό σύστημα το 2005, μετά το προηγούμενο σκάνδαλο με τα Ελληνικά στοιχεία. Παραθέτουμε τις πρώτες 6 που αφορούν το αναγκαίο θεσμικό πλαίσιο.

• Επαγγελματική ανεξαρτησία
• Εντολή συλλογής δεδομένων
• Επάρκεια των πόρων
• Διασφάλιση της ποιότητας
• Στατιστικό απόρρητο
• Αμεροληψία και αντικειμενικότητα
και είναι σαφές πως καμία πρόοδος δεν γίνεται με το νέο νομοσχέδιο σε κανένα από αυτά.

Η Εκτελεστική Γραμματεία των Οικολόγων Πράσινων