Κριτική των ΟΠ στο Σχέδιο Νόμου για τα Ναρκωτικά

Σχέδιο Νόμου για τον Κώδικα Ναρκωτικών:
Μέριμνα για τον χρήστη, αλλά laisser-faire για τον έμπορο

Με κατάθεση των παρατηρήσεών τους ανά άρθρο στην ιστοσελίδα της «Ανοικτής Διακυβέρνησης» και επιστολή προς τον Γενικό Γραμματέα Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ.Γιάννη Ιωαννίδη, οι Οικολόγοι Πράσινοι έδωσαν στη δημοσιότητα τις θέσεις τους για την νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τον Κώδικα Ναρκωτικών και το σχετικό Σχέδιο Νόμου που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.



Με αφορμή την κατάθεση των απόψεων των Οικολόγων Πράσινων για το Σχέδιο Νόμου, η εκπρόσωπος τύπου Ελεάννα Ιωαννίδου έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Ενώ το προτεινόμενο νομοσχέδιο, με την αποποινικοποίηση της χρήσης, την ελαχιστοποίηση της ποινικής απαξίας της αυτοκαλλιέργειας, και την ουσιαστική κατοχύρωση του δικαιώματος στην απεξάρτηση, κάνει ένα πρώτο βήμα που θα μπορούσε να ενισχύσει τις κατευθύνσεις αλλαγής πολιτικής για τα ναρκωτικά που διεκδικούμε, ωστόσο διαφαίνεται πως η κυρίαρχη πολιτική βούληση του Υπουργείου δεν είναι τελικά η διάρρηξη της σχέσης εμπόρου χρήστη, αλλά μόνο η αποσυμφόρηση των φυλακών, η εξοικονόμηση πόρων στο κατασταλτικό και δικαστικό σύστημα και η υιοθέτηση de facto εισπρακτικής πολιτικής για την αυτοκαλλιέργεια και τη δημόσια χρήση μη τοξικοεξαρτησογόνων ουσιών. Οι Οικολόγοι Πράσινοι θα συνεχίσουμε να διεκδικούμε τη συγκρότηση ενός συνολικού σχεδίου για την ουσιαστική μείωση της βλάβης στους χρήστες και την κοινωνία».

Η Εκτελεστική Γραμματεία των Οικολόγων Πράσινων
Για περισσότερες πληροφορίες:
Ελεάννα Ιωαννίδου: 6932705289
Λευτέρης Παπαγιαννάκης: 2103306301

(Ακολουθεί το πλήρες κείμενο με τις θέσεις των Οικολόγων Πράσινων για τη νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον Κώδικα Ναρκωτικών)

Οι Οικολόγοι Πράσινοι για τη νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον Κώδικα Ναρκωτικών:

«Μέριμνα για τον χρήστη, αλλά laisser-faire για τον έμπορο»
Οι Οικολόγοι Πράσινοι, συμμετέχοντας στη Συμμαχία «Αλλάξτε Πολιτική Για Τα Ναρκωτικά», έχουμε επανειλημμένα τονίσει ότι οι απαγορευτικές πολιτικές σκοτώνουν το χρήστη, ενισχύουν τον έμπορο και αυξάνουν τη βλάβη για την κοινωνία. Η αλλαγή που διεκδικούμε στο νομικό πλαίσιο για τις απαγορευμένες ουσίες έχει τρεις άξονες: 1) διαχωρισμός των ουσιών σε αυτές που προκαλούν και αυτές που δεν προκαλούν τοξικοεξάρτηση και υιοθέτηση αντίστοιχων πολιτικών με κοινό παρονομαστή την δημόσια υγεία και τη μείωση της βλάβης, 2) απεξάρτηση του χρήστη πρωτίστως από τον έμπορο και εξουδετέρωση του εμπορίου με τη συνεπακόλουθη στέρηση της πελατείας του, 3) πλουραλισμός στις θεραπευτικές μεθόδους, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία.

Ενώ το προτεινόμενο νομοσχέδιο, με την αποποινικοποίηση της χρήσης, την ελαχιστοποίηση της ποινικής απαξίας της αυτοκαλλιέργειας, και την ουσιαστική κατοχύρωση του δικαιώματος στην απεξάρτηση, κάνει ένα πρώτο βήμα που θα μπορούσε να ενισχύσει αυτές τις κατευθύνσεις, ωστόσο διαφαίνεται πως η κυρίαρχη πολιτική βούληση του Υπουργείου είναι η αποσυμφόρηση των φυλακών, η εξοικονόμηση πόρων στο κατασταλτικό και δικαστικό σύστημα και η υιοθέτηση de facto εισπρακτικής πολιτικής για την αυτοκαλλιέργεια και τη δημόσια χρήση μη τοξικοεξαρτησογόνων ουσιών, και όχι η συγκρότηση ενός σχεδίου για την ουσιαστική μείωση της βλάβης στους χρήστες και την κοινωνία.

Συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο δεν επιδιώκει να αντιμετωπίσει τις αιτίες που καθιστούν το παράνομο εμπόριο μια από τις πιο επικερδείς δραστηριότητες της παραοικονομίας, καθώς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται να σπάσει το δεσμό ζήτησης-προσφοράς, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της διεθνούς εμπειρίας, αλλά και τις προτάσεις της Ελληνικής Αστυνομίας (http://news.in.gr/greece/article/?aid=149860):

- Αναφορικά με τις ποινές, οι διαχωρισμοί που κάνει ανάμεσα στην πλημμεληματική και την κακουργηματική διακίνηση είναι θολοί και θα εξακολουθούν να επιδέχονται αντιφατικές ερμηνείες εκ μέρους των δικαστικών αρχών που θα κληθούν να τους ερμηνεύσουν. Η μόνη αντικειμενικοποίηση που επιχειρείται αφορά στις επιβαρυντικές περιστάσεις που επισύρουν ισόβια κάθειρξη, αλλά η γενικότερη φαινομενική αυστηροποίηση του πλαισίου για τους εμπόρους δεν ασκεί την γενικοπροληπτική λειτουργία που ευαγγελίζεται στην εισηγητική του έκθεση. Εξάλλου, και με το προτεινόμενο νομοσχέδιο η Ελλάδα θα εξακολουθεί να προβλέπει αυστηρότερες ποινές για τους διακινητές από εκείνες που προβλέπονται σε σχετικές τις κατευθύνσεις του Συμβουλίου της ΕΕ.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32004F0757:EL:HTML

- Αναφορικά με τον σκοπό εξουδετέρωσης του παράνομου εμπορίου, δυστυχώς το προτεινόμενο ποινικό πλαίσιο εξακολουθεί να ωθεί τους χρήστες στο κύκλωμα, ακόμη κι όταν πρόκειται για μη εξαρτησιογόνες ουσίες, όπως η ινδική κάνναβη. Η μετατροπή της αυτοκαλλιέργειας σε πταίσμα, συνοδεύεται από τέτοια ευρύτητα ερμηνείας (άρα και διακινδύνευσης καταδίκης ακόμη και για κακούργημα), και τέτοια οικονομική επιβάρυνση για τον χρήστη που θα κληθεί να αντιμετωπίσει μια καταδίκη για πταίσμα, που αυτός ουσιαστικά ωθείται από την Πολιτεία στο παράνομο κύκλωμα. Το κύκλωμα, όμως, αυτονόητα θα προσπαθήσει να του προωθήσει προϊόντα με πολύ μεγαλύτερο κέρδος για το ίδιο, αλλά και πολύ μεγαλύτερη επικινδυνότητα για την δημόσια υγεία.

- Παράλληλα, η μη εφαρμογή του πλουραλισμού στις θεραπευτικές μεθόδους κατά τα διεθνή πρότυπα, αφήνει ουσιαστικά ανέγγιχτα τα υφιστάμενα παράνομα κυκλώματα διακίνησης τοξικοεξαρτησιογών ουσιών. Πλέον είναι διεθνώς ευρέως αποδεκτή, παράλληλα με τα υποκατάστατα, η χορήγηση ηρωίνης σε κλινικά ελεγχόμενο περιβάλλον για την διατήρηση του χρήστη στη ζωή, την απομάκρυνσή του από το μικροέγκλημα για την εξασφάλιση της δόσης του, αλλά –κυρίως- για την απεξάρτησή του από τον έμπορο και τη συνεπακόλουθη καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου. Αντιθέτως, το σχέδιο νόμου εμμένει στην παροχή συγκεκριμένου υποκατάστατου που κατηγορείται από μερίδα επιστημόνων ως περισσότερο εξαρτησιογόνο από την ίδια την ηρωίνη και αποτελεί πλέον και το ίδιο αντικείμενο παράνομου εμπορίου. Τέλος, ενώ δεν δίνει την ευκαιρία ανάπτυξης εναλλακτικών θεραπευτικών μονάδων πέραν των 4 κρατικών οργανισμών θεραπείας, αποκεντρώνει τις θεραπευτικές δομές παροχής υποκαταστάτων του ΟΚΑΝΑ μέσα από τη διάχυσή τους στο ΕΣΥ (με απόφαση του Υπουργείου Υγείας), με παράληψη ανάπτυξης κατάλληλων δομών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και επανένταξης, καθώς τα νοσοκομεία στερούνται εξειδικευμένου προσωπικού και κατάλληλων υποδομών, ενώ τα κονδύλια που προορίζονται για πρόληψη και απεξάρτηση συνεχώς μειώνονται.

Η προχειρότητα του σχεδιασμού της προτεινόμενης μεταρρύθμισης αναδεικνύεται, ακόμη, από την παράβλεψη αποποινικοποιήσης της κλωστικής κάνναβης, ενός ακίνδυνου για τη δημόσια υγεία φυτού, που μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη για την εθνική οικονομία, καθώς η καλλιέργειά του είναι επιδοτούμενη και απόλυτα προσαρμοσμένη στις συνθήκες του ελληνικού εδάφους, ενώ οι χρήσεις του στη βιομηχανία και την διατροφή είναι πολλαπλές και μοναδικές.

Σχολιασμός επίμαχων άρθρων:

Άρθρο 1 Ορισμός ναρκωτικών
Το νομοσχέδιο δεν κατηγοριοποιεί τις ψυχοτρόπες ουσίες ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητάς τους στη δημόσια υγεία αγνοώντας έτσι τα επιστημονικά δεδομένα αλλά και την εμπειρία από αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.. Ιδιαίτερα απογοητευτικό είναι το ότι εξακολουθεί να ποινικοποιείται η καλλιέργεια κλωστικής κάνναβης (Cannabis Sativa L) η οποία δεν έχει καμία επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Άρθρο 20 Διακίνηση ναρκωτικών
Η διακίνηση παραμένει κακούργημα, που αφήνει τεράστια ερμηνευτικά περιθώρια στον δικαστή. Θα εξακολουθήσουμε να έχουμε φαινόμενα «τοπικής δικαιοσύνης», όπου για αντίστοιχες παράνομες πράξεις θα υπάρχουν καταδίκες πενταετίας και καταδίκες εικοσαετίας σε διαφορετικά ποινικά δικαστήρια της Ελλάδας. Ιδιαίτερος κίνδυνος διαφορετικών ερμηνειών σχετίζεται με την καλλιέργεια κάνναβης, καθώς η καταχώρησή της στην διάταξη που αφορά στην διακίνηση κάνει ακόμη πιο δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ πταίσματος και κακουργήματος, φλερτάροντας στην πράξη με τα όρια του παραλόγου.

Θετικό στοιχείο η κατάργηση της από αμέλεια διακίνησης ουσιών, καθώς και η οριστική επίλυση του ζητήματος της τέλεσης περισσοτέρων πράξεων διακίνησης αναφορικά με την ίδια ποσότητα ναρκωτικών.

Η Ελλάδα, πάντως, θα εξακολουθεί να έχει ένα από τα αυστηρότερα πλαίσια ποινών για τους διακινητές, αποκλίνοντας από τις σχετικές κατευθύνσεις του Συμβουλίου της ΕΕ σύμφωνα με τις οποίες http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32004F0757:EL:HTML το έγκλημα της διακίνησης επισύρει “μέγιστη στερητική της ελευθερίας ποινή διάρκειας μεταξύ ενός και τριών ετών τουλάχιστον”.

Άρθρο 21 Προνομιούχες περιπτώσεις
Θετικό σημείο εξορθολογισμού της διακίνησης για κάλυψη των ατομικών αναγκών του εξαρτημένου χρήστη, καθώς και η μετατροπή του αδικήματος από κακούργημα σε πλημμέλημα.

Άρθρο 23 Ιδιαίτερα διακεκριμένες περιπτώσεις
Θετικό βήμα θεωρείται η αντικειμενικοποίηση των προϋποθέσεων της οργανωμένης συμμετοχής σε κυκλώματα παράνομης εμπορίας, όπως η χρήση όπλων και ο σκοπός κέρδους που να υπερβαίνει ευδιάκριτα την απλή κάλυψη των ημερήσιων αναγκών του χρήστη-διακινητή. Με την διάταξη αυτή, το δικαιϊκό σύστημα έχει ένα καταρχήν εργαλείο διάκρισης του εμπόρου από τον διακινητή, ωστόσο η αοριστία της έννοιας των «ναρκωτικών, τα οποία μπορούν να επιφέρουν βαριά σωματική βλάβη», σε συνδυασμό με την αναχρονιστικότητα της διάταξης του άρθρου 1 του νομοσχεδίου, μπορεί να προκαλέσει διαφορετικές ερμηνείες ανάλογα με τις προσωπικές γνώσεις ή προκαταλήψεις του κάθε δικαστή.

Τα περιθώρια για πρόσκαιρη κάθειρξη 10 έως 20 ετών, αντί για μόνο ισόβια που ίσχυε μέχρι σήμερα, θα έπρεπε να συσχετιστούν με περισσότερο αντικειμενικά κριτήρια, όπως η τοξικοεξάρτηση του δράστη, που, όμως, σύμφωνα με το νομοσχέδιο απαγορεύεται στις διακεκριμένες περιπτώσεις, δημιουργώντας εσωτερικές αντιφάσεις με τον δεδηλωμένο σκοπό του νόμου. Θετική η αύξηση των ελάχιστων και μέγιστων χρηματικών ποινών σε σχέση με τον προηγούμενο νόμο, καθώς επίσης και η κατάργηση της υποτροπής από πλημμέλημα.

Άρθρο 29 Προμήθεια και κατοχή ναρκωτικών ουσιών για προσωπική χρήση
Η σημαντικότερη αλλαγή σε σχέση με το προϊσχύσαν καθεστώς για τη χρήση απαγορευμένων ουσιών που πλέον αποποινικοποιείται. Η αλλαγή αυτή, εκτός από πρακτικό, έχει και συμβολικό χαρακτήρα, καθώς λαμβάνει υπόψη τη γενική αρχή του ποινικού δικαίου με συνταγματικές ρίζες ότι σε ένα Κράτος Δικαίου η αυτοπροσβολή δεν τιμωρείται.

Ωστόσο, η κράτηση μέχρι τρεις (3) μήνες και το πρόστιμο μέχρι χίλια (1000) ευρώ για όποιον καλλιεργεί φυτά κάνναβης σε αριθμό που δικαιολογείται για ατομική του χρήση, καθώς και η κράτηση μέχρι έξι (6) μήνες και πρόστιμο μέχρι δύο χιλιάδες (2000) ευρώ για όποιον κάνει χρήση σε δημόσιο χώρο εμφανίζεται προβληματική. Με δεδομένο ότι οι ποινές που προβλέπονται για τα πρόστιμα δεν υπόκεινται σε αναστολή λόγω λευκού ποινικού μητρώου, όπως οι ποινές για τα πλημμελήματα, οι διατάξεις αυτές λαμβάνουν την μορφή καθαρά εισπρακτικών μέτρων που, σε περίοδο κρίσης, αποκτούν δυσανάλογα τιμωρητικό χαρακτήρα. Ιδίως η θεσμοθέτηση της αυτοκαλλιέργειας ως πταίσματος που μεταφράζεται σε μεγάλο οικονομικό βάρος για τον χρήστη τον ωθεί στην ατιμώρητη τακτική προμήθεια μικροποσοτήτων από τα κυκλώματα εμπορίας, διατηρώντας τον εξαρτημένο από αυτά. Εκτός αυτού, τα όρια μεταξύ της πταισματικής καλλιέργειας για προσωπική χρήση και της κακουργηματικής καλλιέργειας για διακίνηση είναι τόσο δυσδιάκριτα, καθώς δεν κατοχυρώνονται αντικειμενικά κριτήρια για την κατηγοριοποίησή τους, ώστε αυτοαναιρείται ο δεδηλωμένος σκοπός του νομοθέτη να αποσυμφορηθούν οι κρατικές δομές από τους μη τοξικοεξαρτημένους απλούς χρήστες. Ο αστυνομικός που θα διαπιστώνει καλλιέργεια μιας ποσότητας, ανεξάρτητα από το μέγεθός της, θα είναι πρακτικά αδύνατο να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη χαρακτηρισμού της πράξης ως πταίσματος και της συνεπακόλουθης μη σύλληψης και κράτησης του δράστη με σκοπό την οδήγησή του ενώπιον εισαγγελέα, αντί για την απλή παραπομπή του στον δημόσιο κατήγορο. Αλλά και ο εισαγγελέας θα είναι δύσκολο να διαπιστώσει ποια ποσότητα αφορά σε προσωπική χρήση και ποια όχι. Ιδίως αν η ποσότητα προέρχεται από πρόσφατη συγκομιδή και τα υπολείμματα των φυτών έχουν καταστραφεί, θα είναι αδύνατο στον χρήστη να ισχυριστεί πειστικά ότι η ποσότητα που κατέχει προέρχεται από αυτοκαλλιέργεια και όχι από διακίνηση. Η εναλλακτική δημιουργία μητρώου αυτοκαλλιεργητών και η πληρωμή τέλους αντί για προστίμου για την λήψη άδειας ελεγχόμενης αυτοκαλλιέργειας για την αποποινικοποιημένη πλέον προσωπική χρήση θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις στις αντιφάσεις αυτές.

Άρθρο 30 Μεταχείριση εξαρτημένων χρηστών από ναρκωτικές ουσίες
Θετικές οι προβλέψεις για τους τοξικοεξαρτημένους χρήστες, με μία επισήμανση: δίνεται η δυνατότητα ατιμώρητης καλλιέργειας ινδικής κάνναβης από τοξικοεξαρτημένο από άλλη ουσία (η κάνναβη είναι γνωστό ότι δεν προκαλεί τοξικοεξάρτηση) και η εν συνεχεία διάθεση της κάνναβης για την εξασφάλιση της εξαρτησιογόνας ουσίας.

Από τα θετικά σημεία επίσης ότι θεσπίζονται και άλλα αποδεικτικά μέσα- τεκμήρια, ισότιμα με την έκθεση πραγματογνωμοσύνης (για την απόκτηση της οποίας είναι κοινό μυστικό ότι υπήρξαν περιστατικά εκβιασμών εκ μέρους επίορκων πραγματογνωμόνων), για την διάγνωση της εξάρτησης του κατηγορούμενου.

Εν μέρει θετική και η εξαίρεση των -συχνότατα άστεγων- τοξικοεξαρτημένων χρηστών από την απαγόρευση δημόσιας χρήσης. Ωστόσο, η πρόβλεψη αυτή ενδέχεται να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και να ενθαρρύνει την ανεξέλεγκτη δημόσια χρήση ηρωίνης και τη συνεπακόλουθη εξοικείωση του κοινωνικού συνόλου, ιδίως των παιδιών, με την αυτοπροσβολή των χρηστών. Η πρόβλεψη ειδικών δημοτικών καταστημάτων μη προσβάσιμων στο κοινό, όπου οι τοξικοεξαρτημένοι, εκτός από την χρήση μακριά από τα βλέμματα του κοινωνικού συνόλου, θα μπορούσαν να κάνουν χρήση βασικών υποδομών υγιεινής, θα μπορούσε να λύσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα.

Άρθρα 31 – 35
Θεωρούμε τα άρθρα 31-35 ως μια σημαντική μεταρρύθμιση του νομοσχεδίου, καθώς καθιερώνουν το δικαίωμα στην απεξάρτηση, ενώ προβλέπουν και εναλλακτικά μέτρα απεξάρτησης έξω από τις φυλακές. Ας μην παραμείνουν, όμως, απλό ευχολόγιο, καθώς προς το παρόν δεν υπάρχουν ούτε οι υποδομές –ιδίως μέσα στις φυλακές- ούτε ο πλουραλισμός στις θεραπευτικές μεθόδους για τους τοξικοεξαρτημένους που θα θελήσουν να απεξαρτηθούν.

Άρθρα 52 – 61
Με αυτά τα άρθρα χάνεται η ευκαιρία να υιοθετηθεί η διεθνής εμπειρία και ο πλουραλισμός στις θεραπευτικές μεθόδους απεξάρτησης μέσα από εναλλακτικές προσεγγίσεις και οργανισμούς (πέραν των 4 κρατικών οργανισμών θεραπείας), καθώς και μέσα από την κλινικά ελεγχόμενη χορήγηση ηρωίνης, για την συντήρηση και σταδιακή αποτοξίνωση των ηρωινοεξαρτημένων, όπως εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε πολλές χώρες που κατάφεραν με αυτή τη μέθοδο να μειώσουν τον αριθμό των θανάτων και των εγκλημάτων που σχετίζονται με την τοξικοεξάρτηση