Οι Οικολόγοι Πράσινοι για την Κρίση

Τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε γίνει μάρτυρες της κατάρρευσης πολλών τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Το παγκόσμιο σύστημα διαχείρισης πιστώσεων παρέλυσε και οι αγορές απέτυχαν να λύσουν το πρόβλημα. Στον πυρήνα της κρίσης βρίσκεται η εμμονή επιχειρήσεων και αγορών σε βραχυπρόθεσμες οπτικές, η κακοδιαχείριση κεφαλαίων από το τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα, η προώθηση του υπερδανεισμού και η επένδυση σε ένα αδιέξοδο υπερκαταναλωτικό και ενεργοβόρο μοντέλο για κράτη, επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ταυτόχρονα, με τη χρηματοπιστωτική κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη και η ενεργειακή κρίση, με εξάντληση των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου αλλά και η κρίση της κλιματικής αλλαγής.
Όμως η παρούσα κρίση έχει βαθύτερα αίτια και δεν αποτελεί απλά μια αστοχία του συστήματος, άσχετη από τη δομή της ίδιας της οικονομίας της εμπορευματοποιημένης γνώσης και του μοντέλου αέναης ανάπτυξης, όπως έγκαιρα έχει υποδείξει η οικολογική προσέγγιση.

Σήμερα πια οι κυβερνήσεις δε φαίνεται να έχουν άλλη επιλογή από το να διασφαλίσουν τις τράπεζες δίνοντας χρήματα ή εγγυήσεις. Αυτά τα τεράστια ποσά είναι περισσότερα από τα χρήματα που ξοδεύει η χώρα μας για την Παιδεία και την Υγεία μαζί και δεκάδες φορές μεγαλύτερα από το πολυδιαφημισμένο ταμείο για τη φτώχεια. Ειδικά στη χώρα μας τα 28 δις ευρώ του πακέτου στήριξης των τραπεζών (που, κατά τα άλλα, σε κάθε ευκαιρία ακούμε ότι «δεν επηρεάζονται από την κρίση») συγκρίνονται με όλα τα δημόσια χρήματα του ΚΠΣ (δηλαδή Κοινοτικά και ελληνικά), που είναι περίπου 40 δισ. Δηλαδή περίπου 5 δις. ετησίως για την οκταετία που «έτρεξε» το ΚΠΣ. Τα χρήματα που έδωσε δηλαδή η Ελλάδα μόνη της την περίοδο αυτή ήταν κατά έτος περίπου 1,75 δισ. ευρώ. Τα 28 δισ. για τις τράπεζες είναι ΜΟΝΟ ελληνικά (δηλαδή χρήματα από τον ελληνικό κρατικό προϋπολογισμό) και θα είναι μάλιστα άμεσα διαθέσιμα!

Ένα άλλο μέτρο σύγκρισης για το μέγεθος του ποσού είναι ότι τα ελληνικά κονδύλια (δηλαδή χρήματα του ελληνικού δημοσίου μόνο) για το 3ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (του 2000-2006, που κλείνει επισήμως λογιστικά το Δεκέμβριο) είναι 14 δισ.!

Οι Οικολόγοι Πράσινοι μοιράζονται, λοιπόν, την έκπληξη της κοινωνίας, που βλέπει ξαφνικά να δαπανώνται τεράστια ποσά από το δημόσιο πλούτο για τη διάσωση και κρατικοποίηση των ζημιών των πιο κερδοσκοπικών και ριψοκίνδυνων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όταν μέχρι σήμερα η πολιτική ηγεσία εφάρμοζε σκληρές πολιτικές ιδιωτικοποίησης σε κάθε δυνατό τομέα, αδιαφορώντας για το κοινωνικό κόστος.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι στηρίζουν κάθε αναγκαίο μέτρο για την αποκατάσταση της χρηματοοικονομικής εμπιστοσύνης και τονίζουν ότι προέχει ο συντονισμός σε παγκόσμια κλίμακα για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος με παγκοσμιοποιημένες διαστάσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι τα μέτρα αυτά είναι πρόσκαιρα, ευκαιριακά και αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε μόνο για να κερδίσουμε πολύτιμο χρόνο που θα τον αφιερώσουμε στην αναζήτηση ουσιαστικών λύσεων μέσα από τον ριζοσπαστικό επανασχεδιασμό και αναμόρφωση όχι μόνο του χρηματοπιστωτικού αλλά και συνολικά του πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Αυτό που κυρίως αμφισβητείται από την κρίση είναι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές για την αυτορρύθμιση των αγορών, η βιωσιμότητα του αναπτυξιακού μοντέλου της αέναης χρηματοοικονομικής μεγέθυνσης. Η ιδέα ότι οι κοινωνίες μπορούν να οργανωθούν αποτελεσματικά και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των πολιτών βασισμένες μόνο στη δράση επιχειρήσεων που λειτουργούν με αποκλειστικό γνώμονα το πρόσκαιρο κέρδος αποδείχθηκε ότι οδηγεί σε αδιέξοδο.

Τα προβλήματα του χρηματοπιστωτικού μηχανισμού, που πρέπει να αντιμετωπισθούν, περιλαμβάνουν:
- τη συστηματική ενθάρρυνση του ρίσκου και το μη λειτουργικό μηχανισμό αξιολόγησής του
- τον προβληματικό μηχανισμό εγγύησης καταθέσεων και επενδυτικών προϊόντων
- τον βραχυπρόθεσμο προσανατολισμό των επενδυτικών στρατηγικών
- τα ανειλικρινή λογιστικά πρότυπα απεικόνισης των χαρτοφυλακίων των εταιρειών
- το μοντέλο αμοιβών και κινήτρων των υψηλόβαθμων στελεχών

Προτείνουμε, επίσης, μέτρα που θα επιμερίζουν δίκαια το οικονομικό κόστος της κρίσης, χωρίς να ρίχνουν όλο το βάρος στους φορολογούμενους και την κοινωνία:
- Να βρεθούν τρόποι εγγύησης και για τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων.
- Διάσωση τραπεζών με δημόσιο χρήμα να θεωρείται αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και να οδηγεί σε αντίστοιχη -προσωρινή έστω- κρατικοποίηση, ώστε τα χρήματα αυτά να μπορούν να ανακτηθούν αργότερα.
- Στις περιπτώσεις αυτές να καλούνται να συμβάλουν οικονομικά και οι ιδιωτικοί όμιλοι που έχουν συμφέρον από την αποτροπή μιας πτώχευσης.
- Η εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων να χρηματοδοτηθεί όχι μόνο από το Δημόσιο αλλά και από το σύνολο των τραπεζών.
- Ως ελάχιστη αποζημίωση και παράλληλα με τη διερεύνηση πιθανών ποινικών και άλλων ευθυνών τους, οι διοικήσεις των «διασωζόμενων» επιχειρήσεων να κληθούν να επιστρέψουν το σύνολο των έκτακτων αμοιβών που είχαν λάβει από την ανάληψη των κρίσιμων ρίσκων και μετά.

Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι βασικό στοιχείο του προβλήματος είναι η αδυναμία των νοικοκυριών να ανταποκριθούν στις υπερβολικές δανειακές τους υποχρεώσεις. Οποιαδήποτε πολιτική που δεν κατευθύνεται προς τη στήριξη, τη μείωση των υποχρεώσεων και ακόμη και τη μερική ή ολική απαλλαγή των υπερδανεισμένων νοικοκυριών δεν είναι δημοκρατικά αλληλέγγυα.
Πιο σημαντικό από όλα, όμως, είναι να ληφθούν μέτρα που θα περιορίσουν τις επιπτώσεις της κρίσης στην πραγματική οικονομία αλλά και θα διασφαλίσουν την οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Στόχος μας είναι μια οικονομία αποκεντρωμένη, με επίκεντρο την τοπική και περιφερειακή κλίμακα, που να μη βρίσκεται σε διαρκή ομηρία απέναντι στα ρίσκα των τραπεζών και τις διακυμάνσεις των χρηματιστηρίων. Για να μη γίνει η χρηματοπιστωτική κρίση αιτία για βαθιά οικονομική κρίση αλλά ευκαιρία για μια νέα αρχή στην Ελλάδα και τον κόσμο, θα πρέπει να αναζητηθεί ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης, οικολογικό, αντικαταναλωτικό και κοινωνικά αλληλέγγυο. Έτσι:

(1) Σε διεθνές επίπεδο: Προτείνουμε, την υιοθέτηση ενός Πράσινου Κοινωνικού Συμβολαίου και την ανάπτυξη διεθνών πολιτικών θεσμών που θα παρακολουθούν την πορεία των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, θα αποτρέπουν με την έγκαιρη παρέμβασή τους παρόμοιες κρίσεις αλλά και θα θέσουν ένα «πράσινο χαλινάρι» στην ανεξέλεγκτη αγορά και την οικονομία που βασίζεται σε φούσκες. Ο ριζικός αναπροσανατολισμός και η αναμόρφωση διεθνών οργανισμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, η διαμόρφωση ενός πολιτικού οργάνου σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αποτελούν εργαλεία εφαρμογής του νέου Πράσινου Κοινωνικού Συμβολαίου (Green New Deal), κάτι ανάλογο με αυτό που συμφωνήθηκε μετά την οικονομική κρίση του 1929, μόνο που σήμερα ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο πρέπει να είναι Πράσινο ώστε να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα και την ενεργειακή και κλιματική κρίση.

(2) Σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο: Απαιτείται να εκπονηθεί ένα φιλόδοξο σχέδιο μαζικών επενδύσεων που θα αλλάξει την πορεία της οικονομίας στην Ευρώπη και την Ελλάδα στην κατεύθυνση της αειφορίας, με επενδύσεις δηλαδή που θα συμβάλουν στην επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων. Οι Οικολόγοι Πράσινοι επισημαίνουν ότι η διάθεση τεράστιων ποσών σε προγράμματα που δε λαμβάνουν υπόψη την οικολογική κρίση θα αποτύχουν και στο επίπεδο της οικονομίας. Είναι σήμερα αναγκαία μια ενεργειακή και οικονομική επανάσταση που, σε συνδυασμό με μια πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση, θα ανοίξει τα πανιά σε δράσεις στην Πράσινη Οικονομία (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή αυτονομία κτιρίων, βιοκλιματικός σχεδιασμός, μέσα μαζικής μεταφοράς, προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας), όπου οι επενδύσεις θα αποδώσουν μέγιστο κοινωνικό πλούτο, θέσεις εργασίας καθώς και αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας. Ζητάμε μια νέα συνθήκη για τη δημιουργία μιας «Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας» του 21ου αιώνα, που θα αντικαταστήσει την «Κοινότητα του Άνθρακα –Χάλυβα» που ήταν η Ευρωπαϊκή Κοινότητα του 20ου αιώνα.

(3) Σε εθνικό επίπεδο: Ως εξειδίκευση των πιο πάνω επιλογών στην Ελλάδα, προτείνουμε μια σειρά αλλαγών σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας πραγματικής οικονομίας της βιωσιμότητας, με:
- την υιοθέτηση άμεσα δεικτών βιωσιμότητας, που θα περιγράφουν την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα της χώρας, σε αντικατάσταση δεικτών που είναι παραπλανητικοί (όπως είναι το ΑΕΠ),
- τον περιορισμό της φορολογίας στην εργασία και επιβάρυνση των δραστηριοτήτων που έχουν περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις,
- την αύξηση των χρηματοδοτήσεων σε εταιρείες και μη κυβερνητικές οργανώσεις που προσλαμβάνουν νέους ή άλλους ανέργους και συμβάλλουν στην επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων χωρίς να ανακυκλώνουν την ανεργία ή να δημιουργούν εργαζομένους με μειωμένα δικαιώματα,
- την επεξεργασία μέσα από δημόσιο διάλογο ενός σχεδίου μετάβασης της οικονομίας στην οικολογική και κοινωνική βιωσιμότητα (πράσινες επενδύσεις), που θα χρηματοδοτηθεί από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους αλλά θα υποστηριχθεί με φορολογικά και άλλα κίνητρα (π.χ. μειωμένος ΦΠΑ για τις επενδύσεις που θα εξυπηρετούν αυτούς τους στόχους).

Η οικονομική κρίση που ζούμε αυτές τις μέρες επιβεβαιώνει τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ κρατών. Είναι εξ ίσου αναγκαία, όμως, η επανεξέταση των θεσμών και των κανόνων λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος που διαμορφώθηκε στο Bretton-Woods κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Άλλες ήταν οι προκλήσεις του 1943, άλλες πάλι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Και η απάντηση σ’ αυτές δεν μπορεί παρά να είναι πράσινη.

H Εκτελεστική Γραμματεία
Πληροφορίες:
- Γιάννης Καρράς, συντονιστής της Θεματικής Ομάδας Οικονομίας ΟΠ, τηλ. 6976443634
- Νίκος Χρυσόγελος, μέλος της 6μελούς Γραμματείας των ΟΠ, τηλ. 6936672882
- Μιχάλης Πετράκος, μέλος της Θεματικής Ομάδας Οικονομίας ΟΠ, τηλ. 6942984455
- Χρήστος Ζουμπουλίδης, μέλος της Θεματικής Ομάδας Οικονομίας ΟΠ, τηλ. 6944104147